การพัฒนาแนวทางการดูแลหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดเพื่อลดอัตราการคลอดก่อนกำหนด ในโรงพยาบาลปรางค์กู่
นางสาวอธิญา ก้อนคำ พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ
งานห้องคลอด
โรงพยาบาลปรางค์กู่ อ.ปรางค์กู่ จ.ศรีสะเกษ 33170, Tel 045-697050 ต่อ 111
บทคัดย่อ
บทนำ : ภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด (Preterm labor) เป็นอีกหนึ่งสาเหตุสำคัญทางสาธารณสุขที่พบได้บ่อยในหญิงตั้งครรภ์ และยังส่งผลกระทบต่อภาวะขาดออกซิเจนในทารกแรกเกิด (Birth asphyxia) เนื่องจากอวัยวะปอดยังสร้างไม่สมบูรณ์ ซึ่งพบอัตราการตายสูง อีกทั้งยังส่งผลกระทบต่อพัฒนาการทารกและความผิดปกติในอนาคต ยิ่งหากทารกคลอดก่อนกำหนดเร็วเท่าใด ยิ่งส่งผลให้อัตราการเกิดภาวะแทรกซ้อนและอัตราการเสียชีวิตในทารกเพิ่มมากขึ้น จากการทบทวนอุบัติการณ์ในห้องคลอดโรงพยาบาลปรางค์กู่พบ หญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดในปีงบประมาณ 58 พบร้อยละ 6.25 , ปี 59 พบร้อยละ 5.73 และปี 60 พบร้อยละ 7.09 มีภาวะคลอดก่อนกำหนดในปีงบประมาณ 58 พบร้อยละ 3.13 , ปี 59 พบร้อยละ 3.45 และปี 60 พบร้อยละ 4.71 ซึ่งมีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้น ในหน่วยงานขาดแนวทางการดูแลพยาบาลหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดที่ชัดเจนเป็นแนวทางเดียวกัน ดังนั้นทีมงานห้องคลอดจึงจำเป็นต้องมีการพัฒนาแนวทางดูแลพยาบาลหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อลดอัตราการคลอดก่อนกำหนด หน่วยงานมีแนวทางการดูแลพยาบาลหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์ก่อนกำหนดที่ชัดเจน ไม่มีอัตราการเกิดภาวะแทรกซ้อนในทารกแรกเกิดและอุบัติการณ์การเสียชีวิตในทารกแรกเกิด ส่งผลให้เกิดความปลอดภัยให้หญิงตั้งครรภ์และทารกแรกเกิด
วัตถุประสงค์ : เพื่อพัฒนาแนวทางทางการดูแลพยาบาลหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดในโรงพยาบาลปรางค์กู่
เป้าหมาย 1. อัตราการคลอดก่อนกำหนด < ร้อยละ 3
2. มีแนวทางดูแลพยาบาลหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดและเจ้าหน้าที่ปฏิบัติตามแนวทางการดูแล 100%
กลุ่มตัวอย่าง หญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์ก่อนกำหนดในรพ.ปรางค์กู่ ในปี 2561 – 31 มีนาคม 2563 จำนวน 50 ราย (2 ปี 6 เดือน)
วิธีการศึกษา 1. ประชุมทีมงานห้องคลอดและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ทบทวนอุบัติการณ์ ปัญหา ทบทวนงานวิชาการที่เกี่ยวข้อง
2. กำหนดแนวทางระบบการดูแลโดยอ้างอิงวิชาการจากกรมการแพทย์และศูนย์อนามัยที่ 10 จัดทำ CPG , Flow chart จัดทำแบบประเมินความเสี่ยงแรกรับ กำหนดแนวทางการดูแลพยาบาลหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด
3. ด้านบุคลากรจัดประชุมวิชาการเจ้าหน้าที่ในหน่วยงานรับทราบแนวทางการปฏิบัติตาม CPG และ Flow chart ที่กำหนด ประเมินการปฏิบัติตามแนวทาง
4. ด้านระบบงาน จัดทำแนวทางการดูแลพยาบาลหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดโดยมีการประเมินภาวะเสี่ยงแรกรับทุกราย ,ประเมินอายุครรภ์ , ประวัติน้ำเดิน ,สาเหตุปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดภาวะเจ็บครรภ์ก่อนกำหนดในครั้งนี้ การบันทึกสัญญาณชีพ ส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ CBC , UA ประเมิน EFM monitor แพทย์ Ultrasound for Estimated fetal weigh , vaginal swab กำหนดแนวทางการให้ยากระตุ้นการสร้างปอด (Dexamethasone) และยายับยั้งการเจ็บครรภ์คลอด (Terbutaline) การทำD/C plane ในหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด กำหนดแนวทางการส่งต่อกับโรงพยาบาลแม่ข่าย มีระบบติดตามหญิงตั้งครรภ์ภายหลังการคลอด
5.เก็บรวบรวมข้อมูลวิเคราะห์และประเมินผลโดยใช้สถิติร้อยละ
อภิปราย สรุปและข้อเสนอแนะ : จากการพัฒนาแนวแนวทางการดูแลพยาบาลหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดในโรงพยาบาลปรางค์กู่ พบว่าการทำ Ultrasound และการมาตรวจภายในโดยแพทย์ไม่ได้ทำทุกรายขึ้นกับแพทย์จึงมีการประชุมทบทวนวิชาการและทำข้อตกลงกับองค์กรแพทย์ในการปฏิบัติตาม CPG D/C Plane ขาดการติดตามภายหลังการจำหน่ายและการให้สุขศึกษารายบุคคลให้ตรงตามปัจจัยเสี่ยงที่พบซึ่งจะทำให้หญิงตั้งครรภ์เกิดความเข้าใจทราบปัจจัยเสี่ยงของตนเองและเกิดการวางแผนในการดูแลตนเองเพื่อลดปัจจัยเสี่ยงและเมื่อมีอาการผิดปกติเข้าถึงการรักษาได้เร็วเพื่อให้สามารถยืดอายุครรภ์ในการคลอดออกไปได้ และจากกราฟพบว่าหญิงคั้งครรภ์มีภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดมากขึ้นจึงควรมีการทบทวนการดูแลในแผนกฝากครรภ์โดยการจัดทำ Check list เพื่อประเมินความเสี่ยงในหญิงตั้งครรภ์ต่อการคลอดก่อนกำหนดเพื่อให้ได้รับการรักษาและป้องกันการเกิดภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดในหญิงตั้งครรภ์ที่มีความเสี่ยงสูง